Genografie Dit artikel gaat over onze verre voorouders: wie ze waren, waar ze vandaan kwamen, in welke mate ze bijdroegen tot wie we nu zijn, en hoe IBM en National Geographic daar momenteel onderzoek naar doen waaraan iedereen kan deelnemen, mits betaling. OERVADER EN OERMOEDER Alle mensen die vandaag in leven zijn, stammen af van één vrouw die ongeveer 150.000 jaar geleden in Afrika leefde. Die vrouw, de "mitochondrische Eva", was natuurlijk niet de eerste vrouw, noch de enige vrouw die toen leefde. Alle mensen die vandaag in leven zijn, stammen af van één man die ongeveer 60.000 jaar geleden in Afrika leefde. Deze "Adam van het Y-chromosoom" was natuurlijk niet de eerste man, noch de enige man die toen leefde. Laat dit even bezinken, en pas de wetten van de logica erop toe. Er volgt uiteraard uit dat alle mensen die vandaag in leven zijn, ook afstammen van één man die 150.000 jaar geleden leefde. Maar het is pas 60.000 jaar geleden dat die mannelijke afstammingslijn genetisch ging "uitzwermen" naar de huidige wereldpopulatie, terwijl de vrouwelijke afstammingslijn al veel eerder ging "uitzwermen". Of, anders gezegd: die stamvader van 60.000 jaar geleden had kinderen bij verschillende vrouwen, die allen afstamden van die ene stammoeder van 150.000 jaar geleden. De periode waarin die gemeenschappelijke voorvader leefde, zou samenvallen met een flessenhals-periode, een vulcanische winter die zes jaar duurde, en waarin slechts enkele duizenden mensen konden overleven. VIJFHONDERD JAAR GELEDEN LEEFDEN ER DUIZENDEN VOOROUDERS VAN MIJ Mijn genoom, de configuratie van mijn DNA, is een mix van het DNA van al mijn voorouders. Nauwelijks honderd jaar geleden liepen er acht van die voorouders rond, tweehonderd jaar geleden waren dat er al 128. Vijfhonderd jaar geleden in theorie meer dan honderdduizend, in de praktijk heel wat minder, door een verschijnsel dat genealogen "kwartierherhaling" of "kwartierverlies" noemen, en dat erop neerkomt dat er verre voorouders zijn die zowel langs vaderszijde als langs moederszijde terugkeren, omdat verre familieleden met elkaar trouwen. STAMREEKS VERSUS KWARTIERSTAAT Vijftien jaar geleden heb ik wat opzoekingswerk gedaan naar mijn "stamboom", zoals dat heet. Via burgerlijke stand en parochieregisters kon ik teruggaan tot 1551. Het opzoeken van de "stamreeks" (vader van vader van vader enzovoorts) leert natuurlijk vooral iets over de reis die mijn achternaam in tijd en ruimte heeft gemaakt, en weinig over mijn totale "afstamming". Voor die totale afstamming zou ik niet mijn stamboom of stamreeks, maar mijn kwartierstaat moeten opstellen. Dat zou dan in het midden van de zestiende eeuw niet één voorvader opleveren met de naam "Van Braekel", maar een paar duizend voorouders met verschillende achternamen, die allemaal bijgedragen hebben tot mijn genetisch materiaal. MIGRATIEGOLVEN Bekijken we de geschiedenis van onze voorouders niet over een periode van enkele eeuwen, maar over enkele millennia, dan wordt ook het ruimtelijke aspect belangrijk. De moderne mens ontstond in Afrika en migreerde in verschillende golven over de hele wereld. Elke migratiegolf is herkenbaar aan bepaalde genetische "markeerders". Omdat onze genetische configuratie een mix is van duizenden voorouders die via verschillende wegen Europa binnenkwamen, kan DNA-onderzoek niet meer nagaan welke voorouder welke weg volgde. Op twee uitzonderingen na: de vaderlijke stamlijn (vader van vader van vader enz.), en de moederlijke stamlijn (moeder van moeder van moeder enz.). Dat komt omdat mannen een stukje Y-chromosoom hebben dat van vader op zoon wordt doorgegeven, zonder dat het door genetisch materiaal van de moeder wordt beïnvloed; en omdat moeders aan al hun kinderen het DNA van de mitochondriën (de energiefabriekjes in de cellen) doorgeven, zonder dat de vader hierbij een rol speelt. Het Y-chromosoom en de mitochondriën vormen dus een manier om twee specifieke afstammingslijnen te volgen in tijd en ruimte. THE GENOGRAPHICS PROJECT RECONSTRUEERT MIGRATIES National Geographic en IBM hebben een project lopen dat "Genographic" heet. Voor $126,5 kan je een testkit bestellen waarmee je wat celmateriaal kunt verzamelen van de binnenkant van je wang. Dit stuur je dan op naar een laboratorium in Houston, en enkele maanden later krijg je op een kaart de migraties te zien die je "voorouders" in de loop van tienduizenden jaren gemaakt hebben vanuit Afrika. Ik raakte op de hoogte van dit project via een podcast van IT Conversations, en ik heb gisteren mijn testkit besteld. Enkele bloggers hebben hun resultaten al ontvangen en gepubliceerd, hier, hier, hier, hier, hier en hier. Ook enkele IBM-medewerkers hebben hun resultaten bekendgemaakt. SLECHTS KLEIN DEELTJE VAN TOTALE AFSTAMMING Toch moeten we deze "resultaten" in het juiste perspectief bekijken: ze zeggen enkel iets over de migratie van de vaderlijke of moederlijke stamreeks. Alles wordt immers onderzocht aan de hand van het Y-chromosoom, dat enkel van vader op zoon wordt doorgegeven, en aan de hand van het mitochondrische DNA, dat enkel door de moeder aan al haar kinderen wordt doorgegeven. Van de duizenden tijdsdraden die mij met al mijn voorouders verbinden, worden er hier dus slechts twee onderzocht, namelijk die naar een oervader en die naar een oermoeder. Als uit de resultaten bijvoorbeeld zou blijken dat mijn verre voorvader langs vaderskant uit Afrika via de Iran en de Himalaya naar Europa kwam, en mijn verre voormoeder langs moederskant via de Kaukasus, dan belet dat natuurlijk niet dat ik ook talloze voorouders heb die via Anatolië naar Europa kwamen. Wie dus na het ontvangen van de testresultaten zegt dat "hij nu eindelijk weet van waar zijn voorouders kwamen", die raaskalt. Het is alsof je na het lezen van één boek van Tom Lanoye zou beweren dat je nu eindelijk weet hoe de Nederlandstalige literatuur in elkaar zit. De slogans waarmee het project wordt aangekondigd, zoals "where did you come from" en "trace your ancestors back", zijn dus enigszins misleidend. "Trace one of your ancestors back" of "where did your grand-grand-grand-etc-father come from" zou correcter zijn. Het onderzoek is dus voor het individu slechts van anekdotisch belang. De totaliteit van de onderzoeksresultaten zijn wel van wetenschappelijk belang voor het verder in kaart brengen van de migratiestromen doorheen de geschiedenis. Dit kaartje toont de mogelijke gereconstrueerde routes, waarbij de blauwe lijnen voor het Y-chromosoom staan, en de gele lijnen voor het mitochondrische DNA. Onze vrouwelijke voorouders kwamen dus blijkbaar Europa binnen via de Kaukasus, de mannelijke voorouders via Anatolië (de eerste landbouwers) of, veel vroeger, via een omweg langs Iran (de Cro-Magnon). Over enige tijd weet ik dus welke lijnen op mijn vaderlijke afstammingslijn toepasselijk zijn. Alle testresultaten van alle deelnemers worden door Genographic uiteraard ook gebruikt om de theoretische modellen bij te sturen ********************************************************************




btw.. De kosten worden te hoog, vaarwel oude Magna-bike...ik ga op zoek naar weer een V-twin. easy rider style. zoiets was ie..